از هر طرف که رفتم، جز وحشتم نیفزود
فعالان حوزه پرداخت و صنعت فین‌تک، سال ۱۴۰۲ را با چالش‌های متعددی پشت‌سر گذاشتند. سالی که پر از اتفاقات متفاوت مانند قانون‌گذاری‌های متعدد، محدودیت‌های اینترنت و تعلیق کسبوکارهای مختلف در زیست‌بوم نوآوری کشور بود. کسبوکارهای فین‌تکی هم مسائلی از جمله اجباری‌شدن اینماد و حذف نامشان از فهرست شاپرک را در سال گذشته تجربه کردند. حالا، در نوروز ۱۴۰۳ و با شروع سال جدید، سراغ برخی از بازیگران اصلی این حوزه رفتیم و نظرشان را نسبت به اتفاقات سال گذشته و پیش‌بینی‌شان از سال جدید پرسیدیم. در ادامه، گفت‌وگوی تریبون‌‌‌نیوز، با محمدمهدی باریده، هم‌بنیان‌گذار پی‌پینگ، مهدی عبادی، مدیرعامل وندار، مصطفی امیری، مدیرعامل زرین‌پال و مهدی شریعتمدار، مدیرعامل جیبیت می‌خوانید.
محمدمهدی باریده، هم‌بنیان‌گذار پی‌پینگ درباره اتفاقات سال گذشته به همیار کارآفرین گفت: «سال گذشته، وقایع مهمی در حوزه پرداخت رخ داد. اینماد اجباری شد و درگاه‌های پرداخت بدون مجوز نماد اعتماد بسته شدند. بانک مرکزی محدودیت‌های را بر روی کدهای صنف خاص اعمال کرد و این اقدام تغییراتی اساسی را در نظارت حوزه پرداخت به وجود آورد که در آن به جای اینکه معاونت توسعه در بانک مرکزی فرآیندها را پیش ببرد، معاونت نظارت و امنیت شاپرک، مسئول نظارت بر کسبوکارهای حوزه پرداخت شد. همین اقدام، منجر به تغییر دیدگاه از مسیر توسعه‌ای به امنیتی شد. علاوه بر آن، همکاری‌های خوبی از سوی کسبوکارهای فین‌تک با نهاد نظارت به منظور شفاف‌سازی قوانین حوزه پرداخت انجام شد و توانستیم تعامل موثری با وزارت اقتصاد و دارایی در پروسه‌های مالیاتی داشته باشیم. اگرچه امید داشتیم که دسترسی‌های مختلف در سال 1402 برای فعالان حوزه پرداخت ارائه شود، اما این امر به اندازه کافی موفقیت‌آمیز نبود و همچنان نیاز به بهبود سطح دسترسی‌ها از سوی نهادهای دیگر وجود دارد.»
هم‌بنیان‌گذار پی‌پینگ سال ۱۴۰۳ را این‌گونه پیش‌بینی کرد: «به اعتقاد من، نظارت نهادهای مختلف در حوزه پرداخت به دلیل اهمیت بحث‌های مالی و مالیاتی در سال ۱۴۰۳ افزایش می‌یابد و با توجه به اینکه بخش قابل توجه‌ای از بودجه سال 1403 از مالیات تامین می‌شود، به نظر می‌رسد که کسبوکارهای مالی و فین‌تکی با ارائه خدمات به کسبوکارهای مختلف تحت تاثیر این امر قرار خواهند گرفت. یکی دیگر از چالش‌های مهم، موضوع کارت‌به‌کارت است. اگرچه با محدودیت‌هایی که بانک مرکزی اعمال کرده است، بسیاری از کسب‌و‌کارها مجبور به تعریف حساب تجاری و ارائه شفافیت بیشتر در زمینه فعالیت‌های خود هستند.»
مهدی عبادی، مدیرعامل وندار، معتقد است که سال ۱۴۰۲ سخت‌ترین سال کسبوکارهای فناورانه در ۱۰ سال اخیر بوده است. عبادی در این‌باره گفت: «کسبوکارهای حوزه فین‌تک در سال گذشته همواره با نظارت‌های مختلف از سوی بانک مرکزی، سازمان بورس و بیمه مرکزی مواجه بوده‌اند.» او در خصوص پیش‌بینی‌اش از سال ۱۴۰۳ نیز اظهار داشت: «در خصوص سال ۱۴۰۳ نگاه روشنی ندارم، نگاه رگولاتور به حوزه نوآوری تغییر نکرده و همان ذهنیت‌های محدودیت‌محور کماکان ادامه دارد؛ با این تفاسیر نمی‌شود که انتظار داشت که در سال 1403 گشایشی اتفاق بیفتد!»
مصطفی امیری بنیان‌گذار و مدیرعامل زرین‌پال نیز با اشاره به مشکلاتی چون افزایش تورم و قیمت ارز گفت: «در ماه‌های پایانی سال 1402، در زمینه محدودیت اینترنت، افزایش نرخ تورم و دلار با شرایط بحرانی مواجه بودیم؛ به نحوی که تاثیرات آن را در سال آینده نیز خواهیم دید. به طور کلی، در سالی که گذشت فضا آن طور که باید برای توسعه بازیگران نوآور فراهم نبود و رگولاتور هر بار با اعمال قوانین لحظه‌ای شرایط را برای کسبوکارهای فناورانه سخت‌تر کرد. کسبوکارهای فین‌تک، پرداخت و رمزارز نیز در سال‌های اخیر با محدودیت‌هایی که بانک مرکزی به واسطه اختیاراتش ایجاد کرده، با مشکلات بسیاری مواجه شده‌اند. محدودیت‌هایی که شکل‌گیری بازارهای جدید را سخت کرده تا جایی که کسب‌وکارهایی که تازه راه‌اندازی شده‌اند با مقررات‌گذاری‌های نادرست با تهدید و نابودی روبرو هستند.»
مدیرعامل زرین‌پال کمبود نیروی متخصص را یکی دیگر از چالش‌های کسبوکارهای نوآورانه به‌خصوص کسبوکارهای حوزه فین‌تک دانست و درباره سال جدید گفت: «در سال 1403، احتمال تشدید تحریم‌ها و نوسانات در بازار ارز و اقتصاد دوباره برجسته خواهد شد و همچنین نتایج انتخابات آمریکا نیز بر این روند تأثیرگذار خواهد بود. از نظر رشد فضای کسب‌و‌کارها، فکر نمی‌کنم اتفاق ویژه‌ای رقم بخورد، به دلیل اینکه ما همچنان با ترندهای جهانی فاصله داریم. بنابراین فکر نمی‌کنم در سال 1403 این عقب ماندگی جبران شود. در حوزه‌های لندتک، تامین مالی جمعی، پرداخت و رمزارز، احتمالاً تغییرات عمده‌ای رخ نخواهد داد. برخلاف بسیاری از فعالان این حوزه که پیش‌بینی می‌کنند سال آینده سخت‌تر خواهد بود، من فکر می‌کنم که ما دیگر فضایی برای عقب‌نشینی نداریم و سال 1403 را با رشد متوسطی به پایان خواهیم برد.»
محمدمهدی شریعتمدار، مدیرعامل جیبیت نیز سال 1402 را سخت‌ترین سال این کسب‌وکار در پنج سال گذشته دانست و گفت که این دشواری‌ها به دو دلیل اصلی بوده است. به گفته شریعتمدار، رخدادهای اجتماعی سال گذشته تأثیر مستقیمی بر کاهش بازار کسب‌و‌کارها داشتند و سخت‌گیری نهادهای نظارتی و محدودیت‌های اعمال شده برای فعالیت‌های بخش خصوصی، کسبوکارهای حوزه فین‌تک را بر آن داشته که تنها برای بقای اکوسیستم تاب‌‌آوری خود را بالا ببرند و تلاش کنند.
مدیرعامل جیبیت درباره چالش‌هایی که این کسب‌وکار حوزه پرداخت در سال ۱۴۰۲ پشت سر گذاشته، گفت: «بزرگترین چالش ما در سال گذشته، عدم شناخت بخش خصوصی به عنوان یکی از بازیگران اصلی در حوزه فین‌تک بود. به طور کلی، ورود نهادهای نظارتی به بازار یا ممنوعیت برخی از زمینه‌های فعالیت ما، چالش‌های قابل توجهی را ایجاد کرد. پیش از این، مجوزهای لازم برای این زمینه‌ها تعریف نشده بود و همچنین دسترسی به این مجوزها بسیار دشوار بود. همچنین، بخش حاکمیتی به عنوان یک نهاد نظارتی به بازار وارد شده و محصولاتی را معرفی کرده است که با این حال، بخش خصوصی نمی‌تواند با آنها رقابت کند.»
شریعتمدار سال ۱۴۰۳ را این‌گونه پیش‌بینی کرد: «اگر دولت و نهادهای نظارتی به همین نحو سخت‌گیرانه عمل کنند، پیش‌بینی می‌کنم سال آینده سال خوبی برای کسبوکارهای اکوسیستم نوآوری‌ها نباشد. اگرچه برخی از مجموعه‌های خاص و بزرگ کشور توانسته‌اند با تطبیق به فرآیند‌های نظارتی، رشد خود را در این سال‌ها حفظ کنند و قطعا در سال آینده به مسیر خود ادامه خواهند داد، اما برای کسبوکارهای کوچک و نوآور فکر نمی‌کنم تغییراتی برای تسهیل فعالیت آنها روی دهد.»
شریعتمدار با تاکید بر اینکه رویکرد نظارتی در سراسر جهان دچار تغییرات شده و به سمت تسهیل‌گری حرکت کرده است، گفت: «ایجاد قوانینی مانند الزام به دریافت مجوز و ایجاد مانع در دسترسی به بسیاری از این مجوزها، باعث شده که فضای کسبوکارهای اقتصاد دیجیتال روز به روز تنگ‌تر شود. به همین دلیل، پیش‌بینی می‌شود که در سال آینده، رشد بخش خصوصی مورد توجه قرار نگیرد. اقدام اصلی‌ای که نهادهای نظارتی باید انجام دهند، تمرکز بر روی رشد بخش خصوصی و توسعه اقتصاد دیجیتال کشور باشد.»