به دنبال کمک از دولتی‌ها نیستیم
همیار کارآفرین/ تهران شهری است که روزهای پاک آن در سال، کم‌تر از یک ماه است. هوایی که سالهاست طرح‌های گوناگونی برای بهبود آن ارائه شده است. یکی از این راه‌ها، استفاده از وسایل حملونقل برقی و اشتراکی است. تجربه‌ای که در کشورهای دیگری نیز مورد استفاده قرار گرفته است. حال یک شرکت استارتاپی به صورت محدود، خدمت‌دهی با استفاده از موتورهای برقی را در تهران شروع کرده است. استارتاپ زی‌رو که از ابتدای سال جاری کار خود را شروع کرده است، همچنان برای خیلی از تهرانی‌ها ناشناخته است. برای آشنایی بیشتر با این استارتاپ و نحوه خدمت‌دهی آن به شهروندان، با نازلی بهروز، هم‌بنیانگذار زی‌رو گفت‌وگو کردیم.
فکر راه‌اندازیِ زی‌رو از کجا شروع شد؟ در ابتدا با چه مشکلاتی برای شروع به کار مواجه بودید؟ جذب سرمایه در این طرح به چه صورت بوده است؟ تجربه‌ی همکاری شما با شهرداری تهران چگونه بوده است؟
فکر راه‌اندازیِ استارتاپ زی‌رو به حدود دو سال پیش باز می‌گردد. بنده و هم‌بنیانگذار دیگر زی‌رو، آقای غرضی این مدل از حملونقل را در خارج از ایران دیده بودیم و دوست داشتیم آن را در داخل ایران پیاده کنیم. محیط‌زیست دغدغه‌ی هر دوی ما بود. بهتر است بگویم که احساس می‌کردیم تهران شهر سختی برای زندگی کردن است و می‌توان با شروع این کار، رفت‌وآمد در آن را آسان‌تر کنیم.
شروع کار به این دلیل که زیرساخت مناسبی برای این نوع از حملونقل در ایران وجود نداشت، بسیار سخت بود. به همین دلیل، حدود بیش از یک سال مجموعه‌ی زی‌رو درگیر فاز تحقیق و توسعه و مناسب‌سازی زیرساخت‌ها بود. در ابتدا قصد همکاری با خارج از کشور را داشتیم اما به دلیل مشکلاتی مثل قیمت بسیار زیادِ نمونه‌های خارجی، منصرف شدیم. در حال حاضر سعی داریم وسیله‌هایِ تولیدیِ داخل کشور را برای استفاده در ناوگان خود آماده کنیم.
از فروردین‌ماه سال گذشته، با همکاری شهرداری تهران، ناوگان زی‌رو در اراضی عباس‌آباد وارد فاز عملیات آزمایشی شد. این تجربه نیاز بود تا مشکلات احتمالی را پیش از ورود رسمی به سطح شهر، برطرف کنیم. تلاش داشتیم هرچه زودتر کار رسمی را شروع کنیم اما تا ابتدای امسال طول کشید.
سرمایه‌‌گذاری اولیه در این طرح از طرف خود بنیانگذاران بوده است. به تازگی سعی داریم با شرکت‌های دیگر نیز برای جذب سرمایه مذاکره کنیم و با کمک این سرمایه‌ها، خدمت‌دهی خود را گسترده‌تر کنیم.
به صورت کلی، همکاری شهرداری تهران با استارتاپ زی‌رو را مثبت ارزیابی می‌کنم. به عنوان یک شرکت خصوصی، هیچگاه در شهرداری به دنبال کمک مالی نبودهایم.
از زمان شروع به کار زی‌رو، هیچگاه به دنبال این نبودهایم که از سازمانی کمک مالی دریافت کنیم. پیشنهاد ما به سازمان‌های مسئول این بخش، طرح راهکارهایی برای کاهش هزینه‌ی سفر برای شهروندان است. در این روش، هم میزان استفاده از حملونقل پاک افزایش می‌یابد و هم به استارتاپ ارائه دهنده خدمات کمک می‌شود. در واقع کمک به استارتاپ منوط به ایجاد حملونقل پاک در شهر باشد.
این روش خوشبختانه مورد استقبال مسئولان قرار گرفته و احتمالا در شهر تهران به همین صورت اجرا شود. استقلال مجموعه‌ِ زی‌رو هم به عنوان یک شرکت خصوصی، در این چارچوب بهتر حفظ می‌شود. هدف‌گذاری اصلی ما برای کسب درآمد نه از طرف سوبسید دولتی، بلکه ارائه‌ی خدمات بیشتر به شهروندان است.
چه تعداد از وسایل نقلیه‌ی زی‌رو آماده خدمت‌رسانی به تهرانی‌ها هستند؟ هزینه‌های آن به چه شکل است؟ روش استفاده از آنها چگونه است؟
در حال حاضر ناوگان زی‌رو شامل 30 عدد موتور برقی است که در برخی از مناطق تهران در دسترس شهروندان است. تلاش داریم تا پایان نیمه اول سال، هم به تعداد موتورهای زی‌رو اضافه کنیم و هم دوچرخه‌های برقی را وارد ناوگان کنیم.
برای استفاده از موتورهای زی‌رو نیاز به ارائه گواهی‌نامه است. حداکثر هزینه‌ی پرداختی برای استفاده از موتورهای زی‌رو، دقیقه‌ای سه هزار تومان است که سعی داریم این مبلغ را کاهش بدهیم. مبلغ ودیعه‌ی اولیه نیز 300 هزار تومان است. موتورهای زی‌رو دارای محدودیت سرعت هستند و در حال حاضر بیشتر برای سفرهای کوتاه و به عنوان مکمل سایر روش‌های حملونقل عمومی قابل استفاده هستند. شهروندان پس از استفاده از موتورها باید آنها را در پارکینگ‌های زی‌رو پارک کنند.
دلایل گوناگونی برای استفاده از روش پارکینگ‌های پراکنده در زی‌رو وجود دارد. نخست به دلیل حفظ امنیت موتورها است. همچنین تعداد وسیله‌های نقلیه زی‌رو هنوز خیلی کم است و در نهایت برای کمک به نظم شهری، تصمیم بر این شد که فعلا سفرهای زی‌رو از ایستگاه به ایستگاه باشد.
در سایر کشورها نیز استفاده از این موتورها معمولا به همین صورت است و برای مسیرهای زیر 15 کیلومتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. احتمالا با گسترده‌تر شدن تعداد ناوگان زی‌رو، با روش تغییر موتور در ایستگاه‌ها، بتوان سفر با زی‌رو را در مسیرهای طولانی‌تری هم تجربه کرد.
استقاده از زی‌رو هم محدود به قشر خاصی نیست. با توجه به آماری که در این یک‌ماه کسب کرده‌ایم، در کنار جوانان، سایر اقشار نیز به استفاده از این نوع حملونقل روی خوش نشان داده‌اند. البته در آینده احتمالا جوانان بیشتر از این روش استفاده کنند اما قطعا محدود به آنها نخواهد شد.
در افق بلند مدت، استارتاپ زی‌رو به حضور در سایر شهرهای کشور نیز چشم دارد. تمام شهرهایی که مشکل آلودگی هوا و ترافیک دارند، مقصد بعدی زی‌رو محسوب می‌شوند. در حال حاضر تمام تمرکز مجموعه بر رشد و تثبیت در تهران است. شاید در سال آینده در کلانشهرهای دیگری مثل اصفهان و شیراز نیز ورود کنیم. قابلیت استفاده از زی‌رو در تمام شهرهای کشور وجود دارد اما اولویت اصلی در ابتدا، شهرهایی است که با مشکلات آلودگی و ترافیک مواجه هستند.
آیا زی‌رو برای گسترش فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه اشتراکی در تهران برنامه‌ای دارد؟ در این مدت که از شروع به کار زی‌رو در تهران می‌گذرد، استقبال از آن به چه صورت بوده است؟
احتمالا بخش قابل توجهی از بودجه مارکتینگ استارتاپ زی‌رو صرف مبحث فرهنگ‌سازی در این حوزه خواهد شد. البته ما اولین نفر در این مسیر نیستیم و درگذشته نیز شرکت‌هایی به توسعه‌ی این فرهنگ در شهر تهران کمک کرده‌اند. خوشبختانه خیلی از تهرانی‌ها با حملونقل اشتراکی آشنایی دارند و ما در نقطه صفر نیستیم.
مردم از راهکارهایی که در حل چالش‌ها به آنها کمک کند استقبال می‌کنند. وقتی جایگزین‌های مناسبی برای روش‌های قدیمی‌تر حملونقل ارائه شود و جابه‌جایی را برای شهروندان راحت کند، قطعا میزان استفاده از آن هم قابل توجه خواهد بود. در واقع بخشی از کار فرهنگ‌سازی است و بخش دیگر ارائه راهکارهای مناسب. هنگامی که این دو در کنار هم قرار گیرند، قطعا نتیجه‌ی مناسبی را در پی خواهند داشت.
با وجود اینکه زی‌رو همچنان وارد فضای مارکتینگ نشده است، استقبال از موتورهای برقی در سطح شهر فراتر از انتظار بوده است. امیدواریم با گسترش تعداد موتورها و دوچرخه‌های برقی، میزان استفاده هم روند صعودی داشته باشد. در کنار این مسئله باید اشاره کنم که بخشی از فرهنگ‌سازی در این حوزه، آموزش است. برای این بخش نیز پیش‌بینی‌هایی انجام شده است تا گروه مخاطبان زی‌رو گسترده‌تر شوند.
در گذشته نیز تهرانی‌ها تجربه‌ی استفاده از وسایل نقلیه اشتراکی مثل دوچرخه را داشته‌اند. متاسفانه به دلایل گوناگون، این نمونه‌ها با شکست مواجه شدند و از سطح شهر جمع شدند. استارتاپ زی‌رو چه درس‌هایی از این تجربه‌های قبلی گرفته است؟
نگاه کسب‌وکاری استارتاپ زی‌رو در نسبت با نمونه‌های مشابه قبلی متفاوت است. در این نگاه، ما معتقدیم که وسایل حملونقل عمومی باید مناسب شهر باشند. در شهرهایی که شیب زیادی دارند، برای این نوع از حملونقل، باید از وسایل برقی استفاده شود. در واقع استفاده از وسیله باید برای شهروند آسان باشد و در هنگام استفاده از آن حس راحتی داشته باشند. برای همین در زی‌رو به دنبال وسایل برقی مناسب اشتراک‌‌گذاری در شهر رفتیم.
همچنین روش درآمدزایی در زی‌رو با گذشته متفاوت است. تمام تمرکز ما بر گسترش حملونقل پاک است. تنها راه درآمدی زی‌رو، کسب سود از تردد شهروندان است. به همین دلیل، سعی داریم به جای استفاده از سوبسیدها، توان خود را برای مجاب کردن شهروندان، جهت استفاده از ناوگان زی‌رو خرج کنیم. اگر کار اصلی خود یعنی بیشتر کردن امکان سفر برای شهروندان را به درستی انجام دهیم، قطعا از نظر مالی نیز موفق خواهیم بود.