جلوگیری از ورشکستگی‌های بانکی با رگ‌تک
در دومین سمینار رگ‌تک ایران، پنل آینده رگ‌تک با نگاه به جایگاه کسب‌وکارها با حضور مدیرعامل یوآیدی، مدیر ارشد رگولاتوری اقتصادی ایرانسل، مدیرعامل فینوداد و عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌‌ای استان تهران به مدیریت رضا جمیلی سردبیر رسانه‌های چاپی کارخانه نوآوری رسانه راهکار برگزار شد.
در ابتدای این نشست، نیما شمساپور، مدیرعامل یوآیدی به بیان تجربه فعالیت در حوزه احراز هویت پرداخت و درباره چالش‌ها در این زمینه گفت: «از اواخر سال ۱۳۹۷ فعالیت خود را در حوزه احراز هویت شروع کردیم، اما اولین احراز هویت خود را در اوایل سال ۱۳۹۹ انجام دادیم. به عبارت دیگر، یک‌سال و نیم درگیر این بودیم تا احراز هویت الکترونیک را در بین افکار عمومی جا بیندازیم. اولین چالش ما در این زمینه این بود که مدیران و مسئولان آگاهی کافی نداشتند و اکنون در این حوزه آگاهی مدیران بهتر شده است؛ اما همچنان ریسک تصمیم‌گیری در بین مدیران دولتی در این حوزه بالاست.»
چالش‌های احراز هویت
او در ادامه بیان کرد: «مشکل دیگر در زمینه احراز هویت این است که به‌عنوان‌مثال، به یک نهاد دولتی یا بانک پیشنهاد احراز هویت را می‌دادیم؛ اما نگاه آن‌ها این بود که به دلیل امنیت و حساسیت دیتا نباید مسئولیت احراز هویت برعهده شرکت و شخص دیگری قرار گیرد. در حال حاضر از فرصت‌های احراز هویت استفاده نشده است. یکی از این فرصت‌ها که در دنیا استفاده می‌شود این است که رگ تک می‌تواند به افزایش اعتماد به فضای مجازی کمک کند. به‌عبارت‌دیگر، رگ تک می‌تواند به تعاملات و قراردادهای مردم در فضای مجازی کمک کند و ما در این زمینه تلاش می‌کنیم تا مشکلات را رفع و اعتماد و کارایی را در فضای مجازی بیشتر کنیم. بدین منظور، افراد خیلی راحت می‌توانند در فضای مجازی قراردادی استنادپذیر انجام بدهند که من معتقدم این موضوع یکی از ترندهای این حوزه خواهد بود.»
مدیرعامل یوآیدی با بیان اینکه طبق آمار جهانی رگ‌تک در دنیا سالانه به طور متوسط ٢٣ درصد رشد می‌کند و بنابراین سرمایه‌گذاری در این حوزه عقلانی است، درباره سرمایه‌گذاری خطرپذیر در حوزه رگ تک و احراز هویت اظهار کرد: «مهم‌ترین ریسک در حوزه رگ تک و به‌خصوص احراز هویت این است که هر لحظه ممکن است که رگولاتور تصمیم بگیرید تا کسب‌وکار شما را ببندد. در حوزه احراز هویت شانس آوردیم که بانک مرکزی، سازمان توسعه تجارت و سازمان فناوری اطلاعات همیشه با هم رقابت دارند و به KYC این اجازه داده شده تا فعالیت کنند.»
طبق گفته شمساپور، اکنون KYC شکل‌گرفته است و کسی ترجیح نمی‌دهد تا آن را وارد بخش دولتی کند که دلیل آن هم ریسک‌های موجود در این حوزه است و دولتی‌های تمایلی ندارند تا ریسک این حوزه را بپذیرند.
بیشترین متقاضیان دریافت سرویس‌های احراز هویت
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره هم‌آفرینی ارزش در بخش خصوصی و در حوزه احراز هویت می‌گوید: «یکی از دلایل اینکه هم‌آفرینی ارزش در این بخش شکل نگرفته است، به این برمی‌گردد که زمانی که در تأمین نیازهای اولیه خود مانده‌اید و هر لحظه این ریسک وجود دارد تا کسب‌وکار شما بسته شود تمایلی پیدا نمی‌کنید که به سمت نیازهای دیگر بروید و به سمت همکاری و هم‌آفرینی ارزش بروید؛ بنابراین، اگر یک هماهنگی ایجاد شود و کشور به این نتیجه برسد که به رگ تک نیاز است حتماً سرمایه‌گذاری و هم‌آفرینی ارزش هم در این حوزه رخ خواهد داد.»
مدیرعامل یوآیدی بیشترین مشتریان را در حوزه احراز هویت را سازمان بورس بیان کرد و دراین‌خصوص گفت: «صرافی‌های رمزارز درحال‌رشد هستند تا از سرویس‌های مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده کنند؛ اما سازمان بورس همچنان بیشترین مشتری ما در این زمینه است. بانک‌ها نیز با سرعت کمتری در حال ورود به اکوسیستم احراز هویت هستند.»
شمساپور در پایان صحبت‌های خود اظهار کرد: «اگر سازمان‌ها فراخوان بدهند که در حوزه رگ تک مشکل دارند و می‌خواهند از بخش خصوصی کمک بگیرند، ما این آمادگی را داریم و سعی کردیم تا در حوزه دیتا وارد شویم؛ اما بیزینس مدل در این زمینه نامشخص است و دیتایی هم از سمت بیزینس‌ها داده نمی‌شود.»
در ادامه این نشست، کاظم شجاعی، مدیر ارشد رگولاتوری اقتصادی ایرانسل درباره جایگاه و نقش رگ تک در ایرانسل می‌گوید: «رگولاتوری اقتصادی، ارتباط بین رگولاتور و بدنه اپراتور را به‌خصوص در موضوعات اقتصادی برقرار می‌کند که حوزه‌های مالی، تسهیم درآمد، تعرفه‌گذاری از جمله کارکردهای این بخش است. حوزه دیگر رگولاتوری در ایرانسل نیز در حوزه فنی است که ارتباط بین رگولاتور و بدنه اپراتور را در موضوعاتی چون کیفیت خدمات آی‌تی اپراتور انجام می‌دهد. دارد. یکی از کارهایی که در بخش رگولاتوری اقتصادی انجام می‌دهیم به‌عنوان‌مثال این است که فرض کنید قرار است تا پرداخت سهم دولت محاسبه شود که یک‌سری از کارها این است که این اعداد و ارقام به‌صورت دقیق محاسبه و تطبیق داده شود.»
نقش رگ تک در اپراتورها
او در ادامه با بیان اینکه در چند سال اخیر موفق نشده‌ایم که دولت را متقاعد به افزایش نرخ‌های مربوط به دیتا در حوزه آی‌تی‌سی کنیم، می‌گوید: «در بخش آی‌سی‌تی اپراتورها مشخص هستند که یکی از موضوعات مطروحه در این زمینه بحث سرمایه‌گذاری و رقابت است؛ بنابراین یکی از کارهایی که رگولاتوری اقتصادی انجام می‌دهد این است که حواسش باشد که امکانات به‌درستی تقسیم شود که به‌عنوان‌مثال، فرکانس بین اپراتورها یکی از این موارد است.»
شجاعی درباره اینکه رگ تک چه نقشی در رگولاتوری اقتصادی دارد، توضیح می‌دهد: «یکی از موضوعات مهم هزینه‌ها است که در این زمینه رگ تک می‌تواند هزینه را بسیار کاهش بدهد. فرض کنید که یک سری مصوبات از سمت رگولاتور ابلاغ می‌شود، رگ تک می‌تواند با شناسایی اینکه چه میزان هزینه‌ها در حوزه آی‌تی و اپراتورها به‌درستی تعیین شده است، کمک کند. همچنین، رگ تک می‌تواند به رگولاتور به تجمیع داده و اطلاعات برای محاسبه هزینه یک دقیقه مکالمه کمک کند. علاوه بر این، رگ تک می‌تواند در ارزیابی اپراتورها برای تعیین هزینه‌ها نقش داشته باشد.»
مزایای استفاده رگ تک در اپراتورها
مدیر ارشد رگولاتوری اقتصادی ایرانسل در ادامه به بیان مزایای استفاده از رگ تک در رگولاتوری اپراتورها می‌پردازد و می‌گوید: «رشد صنعت اپراتورها، حفظ حقوق مصرف‌کننده، برقراری رقابت بین اپراتورها از جمله تأثیرات مثبت حضور رگ تک‌ها در رگولاتوری برای اپراتورها است.»
او با بیان اینکه ادامه داد: «در بخش هوش تجاری ایرانسل، یک بدنه با نزدیک به ۲۰ نفر نیروی انسانی دارد که رفتار مصرف‌کننده و مشترک را مورد بررسی قرار می‌دهند و پیشنهادها ارائه شده را با استفاده از هوش مصنوعی و رگ تک و مقررات سازمان بررسی و اعلام می‌کنند که یک نفر توان پرداخت این میزان تعرفه را دارد یا خیر. در دنیا رگولاتوری نسل‌بندی دارد و از نسل یک تا چهار حرکت می‌شود. در ایران اعلام شده که وارد نسل چهارم رگولاتوری شده‌ایم که در این نسل، دستورات را به‌صورت یک‌طرفه منتقل نمی‌کند؛ بلکه با ارتباطات دوطرفه این روند را طی می‌کند. بحث سرمایه‌گذاری و تعامل نیز در این نسل به‌خوبی دیده شده است.»
شجاعی بیان کرد: « از سوی دیگر، درصورتی‌که یک اپراتور از یک فرکانس غیرمجاز استفاده کرده باشد و باید مشخص شود که از این محل چه میزان درآمد کسب کرده و یا اینکه یک اپراتور تعرفه دیتا را به‌صورت غیرقانونی افزایش داده است، برای احصای درآمد در این زمینه رگ تک کمک‌کننده است؛ بنابراین، می‌توان از طریق یک پلتفرم مبتنی بر داده و اطلاعات که تمام مقررات حقوقی و اقتصادی در آن شناسایی و تأیید شده است، موجب شفافیت در درآمدهای اپراتورها شد و از برخوردهای سلیقه‌ای جلوگیری کرد.»
نهاد ناظر از طریق رگ‌تک می‌تواند مانع بحران‌های بانکی شود
در ادامه این پنل، امیر حسین شیبری، مدیرعامل فینوداد در خصوص فقدان‌های موجود در اکوسیستم رگ‌تک مطرح کرد: «در حوزه بانک‌ها، اتفاقات متعددی را می‌توان با رگ‌تک اجرایی کرد اما رویکرد بانک‌ها باید تغییر کند. برای مثال امکان انجام بسیاری از امور بانکی به شکل آنلاین وجود دارد اما بانک‌ها در مقابل آن مقاومت می‌کنند».
شبیری ضمن تاکید بر ضرورت توسعه رگ‌تک ادامه داد: «یکی از مشکلات کنونی در حوزه احراز هویت، این است که بانک‌ها، اطلاعات مشتریان را با یکدیگر به اشتراک نمی‌گذارند. در کشورهای مترقی، بانک‌ها اطلاعات مشتریان را بر بلاکچین نگهداری می‌کنند. این کار، موجب ۶۰ تا ۷۰درصد صرفه‌جویی در حوزه‌های مختلف می‌شود اما در بانک‌های کشور ما، هنوز همه چیز با کاغذ پیش می‌رود.»
مدیر عامل فینوداد در خصوص نقش رگ‌تک در کشور گفت: «چنانچه نهاد ناظر به صورت مداوم و از طریق فناوری‌های تنظیم‌گری، فعالیت بانک‌ها را رصد کند، می‌توان جلوی بحران‌ها و ورشکستگی‌های بانکی را گرفت.»
او در خصوص اجرایی شدن این مسأله عنوان کرد: «مادامی که نهاد ناظر،جریمه‌های سنگین وضع نکند، بانک‌ها نیز گزارش‌های به‌روز و شفاف ارائه نمی‌دهند.»
ذی‌نفع بودن رگولاتوری، ریسک سرمایه‌گذاری در رگ‌تک را بالا می‌برد
شبیری با اشاره به اینکه فینوداد در نقش سرمایه‌گذار در این حوزه فعالیت می‌کند، گفت: «سرمایه‌گذاری یکی از پایه‌های اکوسیستم رگ‌تک است اما ریسک این حوزه برای سرمایه‌گذار بالاست و همین علت عدم تمایل برای ورود به این حوزه است».
او در خصوص چالش‌های سرمایه‌گذاران برای تامین سرمایه کسب‌وکارهای رگ‌تکی مطرح کرد: «مشکل سرمایه‌گذاران، ذی‌نفع بودن رگولاتور است. در حال حاضر رگولاتور، رقیب ما در رگ‌تک است». به گفته شبیری باید یک سیستم و روند منطقی ایجاد شود تا اکوسیستم رگ‌تک شکل بگیرد و رشد کند.
باید رویکرد رگ‌تکی را در نظام بانک‌ها ایجاد کرد
شبیری در ادامه مطرح کرد: «فضا برای اقدامات موثری در این حوزه وجود دارد اما افرادِ خارج از اکوسیستم، از چالش‌های آن اطلاعی ندارند.»
شبیری ضمن توضیح تجربه‌های ناموفق رگ‌تکی در فینوداد گفت: «در حال حاضر ما با مشکل kyc برای توریست‌ها مواجه هستیم. سالانه حدود چهار میلیون توریست و زائر وارد کشور می‌شود و این افراد نیاز به توریست‌کارت دارند تا دلار یا ارز خود را به ریال تبدیل کنند اما ما در بانک‌های خود، راهکاری برای آن‌ها نداریم.» او اضافه کرد: «بر اساس قوانین پولشویی، بانک‌ها موظف به احراز هویت و kyc توریست‌ها هستند اما بانک‌ها زیرساخت و ساختار لازم برای این کار و رویکرد تغییر آن را ندارند.»
می‌خواهیم بخشی از راهکار باشیم، نه بخشی از مسئله
در ادامه این پنل، رضا قربانی، رئیس کمیسیون فین‌تک نصر در ابتدای این رویداد ضمن تشکر از حامیان و برگزارکنندگان گفت: «ما در کارخانه نوآوری رسانه راهکار بحث رویدادهای حضوری این‌چنینی را از سال ۱۳۹۸ آغاز کردیم اما اتفاقاتی از جنس کرونا، منجر به توقف آن شد.»
او در خصوص فعالیت این مجموعه ادامه داد: «ما فعالیت‌هایی را با محوریت آموزش در حوزه رگ‌تک، فین‌تک، بلاکچین و دیفای آغاز کرده‌ایم. ما را معمولا تحت عنوان راه پرداخت می‌شناسند؛ به عنوان یک پایگاه خبری در حوزه فناوری‌های مالی اما ما از یک سال پیش تغییراتی را شروع کردیم و حالا تحت مجموعه راهکار فعالیت می‌کنیم؛ زیرا این رویکرد را انتخاب کردیم که بخشی از مسئله نباشیم، بلکه بخشی از راهکار باشیم و می‌دانیم که در این شرایط سخت است که غر نزنیم و حرف‌های انتزاعی هم نزنیم.»
کسب‌وکارها می‌توانند در داخل خودشان، فعالیت رگ‌تکی داشته باشند
قربانی در خصوص ارائه خدمات رگ‌تکی به کسب‌وکارهای دیگر مطرح کرد:«کسب‌وکارهای حوزه‌های مختلف خودشان، می‌توانند اقدامات رگ‌تکی داشته باشند.»
او ادامه داد: «به عنوان مثال از این زاویه می‌توان نگاه کرد که یک کسب‌وکار به اسنپ سرویس رگ‌تکی ارائه دهد. اما بیاییم به خود اسنپ به عنوان کسب‌وکاری نگاه کنیم که فعالیت رگ‌تکی انجام می‌دهد.»
رئیس کمیسیون فین‌تک نصر با اشاره به مسیر ایجاد و رشد تاکسی‌های اینترنتی به عنوان نمونه موردی مطرح کرد: «این پلتفرم‌ها، چهار مورد از پنج مورد فعالیت رگ‌تکی را انجام می‌دهند: هویت راننده توسط این کسب‌وکارها احراز می‌شود، فرایند خدمات‌دهی را مانیتور می‌کنند، مطابق با قوانین و مقررات کشور، فرایند تایید عدم سوء پیشینه برای رانندگان را طی می‌کنند و ریسک‌ها را مدیریت می‌کنند.»
او توضیح داد: «ما فضایی در کشور داشتیم که تاکسی‌رانی بوده است. افراد سوار ماشین می‌شدند و احراز هویتی انجام نمیشده است. افراد کنار خیابان می‌ایستاند و بدون احراز هویت سوار ماشین می‌شدند. وقتی اسنپ آمده است، در لحظه‌ای که سوار ماشین می‌شویم، می‌دانیم راننده چه کسی است یا حداقل نفر سومی، هویت راننده را می‌داند. این یک فعالیت رگ‌تکی است.»
قربانی ادامه داد: «در این فرایند، مانیتورینگ انجام می‌شود؛ یعنی شما در همان لحظه می‌توانید گزارش بدهید و لینک ارسال کنید که دقیقا کجا هستید و در چه مسیری در حال حرکت هستید. خب قبل از اسنپ یا دیجیکالا یا هر کسب‌وکار نوعی دیگری، چنینی چیزی نبوده و این فعالیت رگ تکی است.»
رئیس کمیسیون فین‌تک نصر درباره این فرایند اضافه کرد: «تطبیق با قوانین و مقررات کشور در حال انجام است؛ مثلا در گذشته ممکن بود که راننده سوپیشینه داشته باشد. الان این مساله چک می‌شود. مورد چهارم، مدیریت ریسک است.»
گزارش‌دهی به رگولاتور، الزام رگ‌تک است
به گفته قربانی، موردی از اقدامات رگ‌تکی که به صورت گسترده در این حوزه صورت نمی‌گیرد، ارائه گزارش‌هایی به غیر از گزارش‌های سالانه است. او مطرح کرد: «از آن‌جایی‌که رگولاتور با خصم و عصبانیت با این کسب‌وکارها برخورد کرده است و نخواسته تعامل کند، ترجیح آن‌ها عدم ارائه گزارش است. مورد پنجم از عملکردهای رگ‌تک همین گزارش‌دهی است.»
او در این خصوص اضافه کرد: «علت عدم ارائه گزارش از سمت کسب‌وکارها، تا حدی نیز معلول رویکرد اشتباهی است؛ یعنی زمانی که این پلتفرم‌ها موجب دیده شدن خطاها می‌شوند، همه انگشت اشاره خود را به سمت آن کسب‌وکار نشانه می‌گیرند در صورتی که مشکل از جای دیگری است.»
رئیس کمیسیون فین‌تک نصر تاکید کرد که این کسب‌وکارها در حین فعالیت‌های رگ‌تکی خود، باید به رگولاتور گزارش بدهند اما این فعالیت‌ها لزوماً نباید رایگان باشد. او ادامه داد: «رگ‌تک را موضوعی پیچیده ندانیم. کسب‌وکارهایی مثل اسنپ و دیجیکالا و تپسی، همه فعالیت رگ‌تکی انجام داده‌اند.»
قربانی در خصوص رایگان نبودن این فعالیت‌ها گفت: «بعضی کسب‌وکارها می‌توانند از کسب‌وکارهای دیگر استفاده کنند. شرط دارد آن هزینه و کارمزد است؛ چون ما در کشوری هستیم که در سیستم بانکی این درد را داشتیم. این یک خدمت است. هزینه احراز هویت آنلاین و دیجیتال باید پرداخت شود. گرچه می‌توان راه سنتی هم استفاده کرد و هزینه بالایی برای آن پرداخت کرد.»
چالش رگ‌تک ایران، از جنس منابع انسانی است
قربانی در انتهای این پنل در خصوص رضایتبخشی وضعیت اکوسیستم رگ‌تک در ایران مطرح کرد: «وضعیت اکوسیستم رگ‌تک در ایران، قابل قبول نیست؛ حتی می‌توان گفت که اکوسیستم رگ‌تک وجود ندارد». او ادامه داد: «در واقع شرکت و کسب‌وکار رگ‌تکی داریم و مشغول فعالیت هستند اما باید یک اکوسیستم شکل بگیرد».
به گفته رئیس کمیسیون فین‌تک نصر یکی از علت‌های این وضعیت، بحران منابع انسانی و مهاجرت نیروهای نخبه و متخصص است. او توضیح داد: « آفت‌هایی وجود دارد که به همه حوزه‌ها آسیب می‌زند؛ از جمله اینکه با کاهش ارزش ریال، بسیاری از کسانی که توانایی دارند، مهاجرت می‌کنند و منابع انسانی ما تُنُک می‌شود.»
قربانی در خصوص چالش‌های رگ‌تک ایران اضافه کرد: «وقتی از رگ‌تک صحبت می‌کنیم از کارخانه و دستگاه و تجهیزات صحبت نمی‌کنیم، آدم‌ها، پایه و اساس آن هستند. رگ‌تک کارخانه و دستگاه و منابع مادی‌ای ندارد بلکه منابع انسانی نیاز دارد.»
وضعیت اکوسیستم رگ‌تک در ایران رضایتبخش نیست اما امیدواریم
رئیس کمیسیون فین‌تک نصر در خصوص پیشرفت در رگ‌تک ایران مطرح کرد: «مثلا در خصوص حوزه رمزارزها، عده‌ای می‌گویند این حوزه رگولاتور ندارد اما اینطور نیست. مگر می‌توان قبول کرد که یک بازار هزار میلیارد تومانی در روز در حال کار باشد و رگولاتور نداشته باشد؟ اتفاق درست نیفتاده است اما رگولاتور در حال فعالیت است و کسب‌وکارها هم در حال توسعه هستند. البته مساله زمان هم مهم است.»
قربانی تاکید کرد که بلوغ رگ‌تک منجر به کاهش هزینه و کاهش زمان در فرایندها می‌شود و این نیاز امروز ما در کشور است. او ادامه داد: «امیدوارم به ایجاد اکوسیستم رگ‌تک و تعامل در آن پیش برویم.»
رئیس کمیسیون فین‌تک نصر با اشاره به قانون جهش دانش‌بنیان و اشاره آن به رگ‌تک اضافه کرد: «علی‌رغم همه چالش‌ها، می‌توان نگاه مثبتی داشت چون ضرورت وجود رگ‌تک در حاکمیت ایجاد و درک شده است و تغییراتی در حال انجام است». او ادامه داد: «تنظیم قوانین و ابلاغ آیین‌نامه‌های رگ‌تکی از سمت حاکمیت، اتفاق بزرگی‌ست و می‌توان به توسعه آن امیدوار بود.»