بازگشت ارز، چالش صادرکنندگان ایرانی است
اتاق بازرگانی ایران در هفته‌های اخیر سلسله نشست‌های «گفت‌وگو و توسعه» را با هدف افزایش تعامل و فرهنگ گفت‌وگو برگزار می‌کند. در این سلسله نشست‌ها که با حضور اصحاب رسانه برگزار می‌شود، فعال اقتصادی دغدغه‌های خود را در بخش‌های مختلف به‌ویژه در زمینه پیمان‌سپاری ارزی مطرح می‌کنند.
به گزارش همیار کارآفرین، در دومین دوره از این سلسله نشست‌ها که با عنوان «سیاست‌های ارزی؛ له یا علیه صادرات؟» برگزار شد، صدرالدین نیاورانی، نایب‌رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران، علی رضوانی‌زاده، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، احمد معروف‌خانی، رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی و جعفر جولا، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق ایران درباره سیاست‌های ارزی و مشکلاتی که بر سر راه صادرکنندگان قرار گرفته، صحبت کردند.
در ابتدای این نشست، صدرالدین نیاورانی، نایب‌رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران به محدودیت‌های ارزی اشاره کرد. نیاورانی، با تاکید بر پتانسیل صادرات غیرنفتی از وضعیت صادرات و ارزآوری در حوزه‌های کشاورزی اظهار نگرانی کرد. علی رضوانی‌زاده، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران در ادامه این نشست، کشاورزی را فراسرزمینی خواند و رفتار بانک مرکزی در زمینه تخصیص ارز به صادرکنندگان میوه و محصولات کشاورزی را یک بام و چند هوا دانست.
صادرات دوبرابری، با رفع تعهد ارزی
علی رضوانی‌زاده، در این نشست گفت: «بیشتر از ۵ سال است که صادرات در بخش خصوصی با چالش‌هایی مواجه شده است؛ چالش‌هایی که ناشی از سیاست‌های بازگشت ارز هستند.» او همچنین با تاکید بر گفته‌های مقام معظم رهبری که کشاورزی را پایه و اساس یک کشور می‌داند، گفت: «سیاست‌های اقتصادی کشور در راستای این نگاه رهبری نیست. رهبری تاکید دارد که نباید کشاورزی مورد تهدید قرار بگیرد اما نگاه بانک مرکزی به صادرکنندگان محصولات کشاورزی، محدودکننده است.» رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، با گلایه به بی‌مهری‌ای که به بخش کشاورزی شده، گفت: «کشاورز با حداقل امکانات و بدون حمایت‌های بانکی مشغول به فعالیت است و با وجود عدم حمایت دولت، با سیاست‌های تحدیدی نمی‌تواند محصولات خود را به راحتی به دست مصرف‌کننده خارجی برساند و ارزآوری کند.»
رضوانی‌زاده در ادامه صحبت‌های خود به مشکلاتی که صادرکنندگان حوزه کشاورزی دارند، اشاره کرد و گفت: «محصول کشاورزی، آماده صادرات به کشور دیگری است اما وقتی به مرز می‌رسد، معطل می‌شود. این محصول چند روز روی کامیون می‌ماند و کیفیت خود را از دست می‌دهد. برخی از این محصولات در کشور هدف معدوم و برخی دیگر نیز با قیمت اندک به فروش می‌رسد. در نتیجه، کشاورز نه تنها به اصل سرمایه‌اش نمی‌رسد، بلکه مالیات را هم پرداخت می‌کند.»
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، افزود: «بخش خصوصی ولایت‌مدارتر از بخش دولتی است.» او ادامه داد: «ما مشکل نرخ ارز داریم و سیاست‌گذار نرخ ارز نیز بخش خصوصی نیست، اما مجبور است خسارات ناشی از این سیاست‌گذاری‌های اشتباه را پرداخت کند. پیش‌بینی می‌کنیم که امسال بیش از ۴۵۰ هزار تن برداشت کیوی خواهیم داشت که ۳۵۰ هزار تن آن باید صادر شود؛ زیرا توان استفاده از این ظرفیت را در داخل کشور نداریم. همچنین، امسال بیش از ۱/۵میلیون تن سیب نیز باید صادر شود اما با توجه به شرایط ارزی، نمی‌توان نسبت به این مسئله امیدوار بود.»
رضوانی‌زاده تصریح کرد که در صورت برداشته‌شدن تعهد ارزی، صادرات محصولات کشاورزی دو برابر خواهد شد. به گفته رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، باید به سمت ارز تک نرخی و واقعی‌سازی نرخ ارز رفت و از نگاه‌های جزیره‌ای اجتناب کرد.
ضربه سخت تحریم‌ها به صادرات فرش و محصولات کشاورزی
صدرالدین نیاورانی، تحریم‌ها را یکی از عوامل تاثیرگذار در مشکلات اقتصادی دانست. نایب‌رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران گفت: «باید حقایقی را بپذیریم. شرکت‌هایی که در حوزه صادرات مشغول به کار هستند، از تحریم‌ها آسیب زیادی دیده‌اند. ما بازارهای بسیاری را در حوزه‌های مختلفی از جمله فرش و محصولات کشاورزی از دست داده‌ایم. عدم بازگشت سرمایه یکی از بزرگترین دلایل رکود صادرات در بخش‌های مختلف و از بین رفتن پتانسیل‌های صادرات غیرنفتی ایران است.»
نیاورانی، با بیان این موضوع که شرکای تجاری ایران به جز چین، همه در اطراف ما قرار دارند گفت:«در زمینه صادرات غیرنفتی باید بازارهای بین‌المللی را شناسایی کرد و نباید از یاد برد که کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان محصولات ما به ویژه محصولات کشاورزی را به صورت ریالی می‌خرند.»
نایب‌رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران افزود: «دولت دنبال ارزی می‌گردد که معاملات آن به صورت ریالی انجام می‌شود. به نظر من دولت باید چشم و گوش خود را باز کند و بداند که سیاست‌های اشتباه بانک مرکزی صادرکنندگان را در بلاتکلیفی گذاشته است.»
نیاورانی بر این باور است که هیچ‌کسی مخالف بازگشت ارز نیست اما معضل صادرکنندگان چگونگی بازگشت سرمایه آن‌هاست؛ چرا که بانک‌ها حتی بانک‌های ایران که در کشورهای دیگر مستقر هستند، این کار را انجام نمی‌دهند.
نگرانی صنایع پایین‌دستی از سیاست رفع تعهد ارزی
احمد معروف‌خانی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی نیز در این نشست حضور داشت و از سیاست‌های ارزی بانک مرکزی در این صنعت گفت. معروف‌خانی در این نشست از سابقه فعالیت خود در حوزه صنعت نفت گفت. او توضیح داد که یکی از پر چالش‌ترین زمان‌ها برای او که ۲۱ سال است در صنعت نفت مشغول به کار است است، سیاست‌های ارزی بانک مرکزی است. به گفته معروف‌خانی، ۸۰ درصد اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی از صنایع کوچکی تشکیل شده است که خوراک خود را از بورس تامین می‌کنند.
او در این خصوص توضیح داد: «آخرین سیاست‌های رفع تعهد ارزی، صنایع پایین دستی است و همه صنایع مشمول سامانه نیما شده‌اند. اما این سیاست‌ها برای صنایع‌پایین‌دستی زیان‌ده است. صنایع پایین‌دستی، خوراک خود را در بورس و با ۴۷ درصد رقابت تامین می‌کنند. براساس گزارش‌های منتشر شده، مجموع صادرات سال گذشته ما در بخش‌هایی چون قیر و هیدروکربن ۴.۸ میلیارد دلار بوده است که با توجه به سیاست‌های ارزی زیان‌ده خواهد بود.»
معروف‌خانی تاکید کرد که بانک مرکزی باید به صنایع پایین‌دستی حوزه نفت و گاز توجه کند و آن را با پالایشگاه‌های بزرگ مقایسه نکند.
برخلاف دیگر سخنرانان این همایش، جعفر جولا، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق ایران بر این باور است که سیاست‌های ارزی اشتباه نیستند. جولا معتقد است: «سیاست‌های ارزی نمی‌تواند اشتباه باشد و فقط مسئله این است که ما تفاوت‌های صنایع و اندازه صادرکنندگان را در نظر نمی‌گیریم.» او تاکید کرد: «ما به پشتوانه بخش غیردولتی به جایگاهی رسیده‌ایم که می‌توانیم در کشورهای همسایه نیروگاه بسازیم. اما تا زمانی که درباره رفع تعهد ارزی، ابهاماتی پابرجاست نمی‌توان تصمیمات درستی را در بخش‌های مختلف اقتصادی گرفت.»
نایب‌رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق تصریح کرد: «محدودیت‌ها به اصل صادرات آسیب می‌زنند. نباید از یاد ببریم که صادرات از واردات جدا نیست و با محدودیت صادرات، واردات نیز با مشکلاتی همراه خواهد شد.»
مرتضی حاجی آقامیری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران نیز در ادامه این نشست از محدودیت‌هایی گفت که بانک مرکزی بر سر راه فعالان اقتصادی گذاشته است. آقامیری معتقد است که توسعه صادرات با رویکرد سرکوب تجارت خارجی غیرممکن است و این سیاست‌ها سبب بی‌کاری بسیاری از فعالان اقتصادی شده است.
حامد چمن‌رخ، از اعضای اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش ایران، در ابتدای صحبت‌های خود خواست که نام جلسه را به «له یا علیه صادرات و تولید» تغییر دهند، زیرا تولیدکنندگان همواره به دنبال صادرات محصولات خود هستند. او با اشاره به وضعیت نامطلوب صادرات فرش در کشور گفت: «فرآیند فعلی به ضرر تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایرانی است. ما در حال حاضر
۲ میلیون بافنده داریم که فقط ۱۰۰ هزار نفر از آن‌ها برای صادرات کار می‌کنند. با معضل بی‌کاری شدید در حوزه فرش دستباف مواجه هستیم و اگر صادرات نداشته باشیم، شاهد لطمه‌ی جدی در تولید خواهیم بود.»
چمن‌رخ معتقد است که بازار در حال فراموش کردن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش در ایران است. او گفت: «بانک مرکزی می‌خواهد که ما ۱۰۰ درصد ارز را بازگردانیم، در حالی که برای واردات یا تولید فرش ارز دولتی وارد نشده است و این مسئله بی‌انصافی است.»
این تولیدکننده فرش دستباف با اشاره به کاهش شدید صادرات افزود: «در سال ۱۴۰۲ با ۱۷ درصد کاهش صادراتی مواجه هستیم و برآورد ما این است که امسال رقم صادرات فرش به ۳۰ میلیون دلار برسد.» چمن‌رخ بر این باور است که هند، درصد زیادی از سهم بازار فرش را گرفته و فرش‌های خود را که کیفیت بسیار پایین‌تری نسبت به فرش‌های ایرانی دارد، در بازار جهانی به فروش می‌رساند.
نیاورانی، در ادامه بار دیگر به فشارهای اقتصادی اشاره کرد و گفت: «صادرکننده را نباید از تولیدکننده جدا کرد. سیاست‌های ارزی نادرست، سبب شد تا صادرکننده‌های فرش به پاکستان و هند کوچ کنند.» جعفر مرعشی، مشاور اتاق بازرگانی ایران نیز با تاکید بر قدرت انتخاب فعالان اقتصادی گفت: «فعالان اقتصادی قدرت انتخاب دارند و باید این قدرت انتخاب را به رسمیت شناخت چون آن‌ها در عین حال که به منافع خود می‌اندیشند، به فکر حفظ منافع ملی نیز هستند.»
سال ۱۴۰۱، رکورد صادرات غیرنفتی شکسته شد
حسین تاجیک، مدیر اداره تخصیص ارز بانک مرکزی مهمان ویژه این نشست بود. او در ابتدای صحبت‌های خود به بحث عدم وابستگی به نفت و شفافیت در صادرات اشاره کرد. تاجیک همچنین گفت: «سال گذشته رکورد صادرات غیرنفتی شکسته شده است. همچنین، از سال ۹۷ به بعد، بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار به کشور بازگشته است.»
تاجیک با قدردانی از صادرکنندگان، اظهار داشت که صادرات با مشقت انجام می‌شود و ادامه داد: «بانک مرکزی ارز نمی‌خواهد و همه روشهای مربوط به ارزآوری در آیین‌نامه هیئت وزیران آمده است. به غیر از صادرکنندگان پتروشیمی و مواد معدنی، می‌‌توانند نرخ ارز را خودشان تعیین کنند.»
داوود مهدیان، معاون بین‌الملل بانک صادرات نیز در پایان این نشست، آگاهی از روشهای بازگشت ارز را برای صادرکنندگان ضروری دانست. مهدیان پیشنهاد کرد که دوره‌هایی برای فعالان اقتصادی در اتاق بازرگانی برگزار شود تا آن‌ها بتوانند از شیوه‌های بازگشت ارز آگاه شوند.