اینوتکس ۲۰۲۴، کورسوی امید اکوسیستم نوآوری ایران
پروانه حسین‌زاده | نمایشگاه اینوتکس، مانند هر سال در نیمه دوم اردیبهشت‌ماه برگزار شد تا جان تازه‌ای به زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور ببخشد؛ زیست‌بومی که روی زمین سفت بنا نشده و هر لحظه ممکن است فرو بریزد یا از نفس بیفتد. اینوتکس، مثل هر رویدادی که مربوط به اکوسیستم نوآورانه کشور است حرف‌های ناگفته بسیاری دارد؛ ناگفتنی‌هایی که حتی پس از پایان رویداد نیز باقی می‌مانند. دغدغه‌هایی که هیچ‌کس به آن‌ها پاسخی نمی‌دهد و در میان حجم وسیعی از مسائل تکراری و حاشیه‌ای گم می‌شوند. با این‌که در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی صدای بی‌صدایان شده اما با این حال حتی در صفحات مجازی هم روایت‌های درستی از آن‌چه در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال می‌گذرد، نمی‌خوانیم. در میان حجم وسیعی از خرده‌روایت‌های بدون ثمر اسیر شده‌ایم انگار. برای همین است که در این یادداشت سعی دارم به بیان دیده‌ها، شنیده‌ها و دغدغه‌هایم بپردازم.
سیزدهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی نوآوری و فناوری در حالی برگزار شد که ۴۵۰ شرکت فناور و نوآور در آن حضور فعال داشتند اما برخی از فعالان اقتصادی اکوسیستم استارتاپی کشور آن را یک رویداد دولتی دانستند و به همین دلیل آن را دست کم گرفتند. این نوع تلقی از رویدادها را در دیگر نمایشگاه‌ها مانند نمایشگاه الکامپ و حتی نمایشگاه کتاب هم دیده‌ایم. اما مسئله این است که کسب‌وکارها نباید از فرصت‌هایی که در این گونه برنامه‌ها و رویدادها حاصل می‌شود، غافل بمانند. با توجه به آسیب‌پذیری شرایط محیط کسب‌وکار در کشور و چالش‌هایی که بر سر راه صاحبان مشاغل در اکوسیستم نوآوری قرار دارد، تعامل با بخش‌های فعال زیست‌بوم هر حوزه می‌تواند هم‌افزا باشد و بذر امید را در دل این فعالان بکارد.
جدا از مسئله‌ی عدم حضور برخی از کسب‌وکارها در نمایشگاه‌های فناورانه، نمایشگاه اینوتکس ۲۰۲۴ یکی از پرشورترین نمایشگاه‌هایی بود که در سال‌های اخیر برگزار شد؛ نمایشگاهی که موضوعات مختلفی در آن مورد بحث قرار می‌گرفت و بازدیدکنندگان آن وقتی برای تنفس نداشتند. در این نمایشگاه چهار روزه که با باد و باران شدید بهاری شروع شد، مسابقاتی در زمینه‌های گوناگون برگزار شدند که یکی از چشمگیرترین آن‌ها ریسرچ‌پیچ بود. رقابت‌های ریسرچ‌پیچ به حضور اجتماعی محققان کمک شایان توجه‌ای می‌کرد. در سیزدهمین نمایشگاه نوآوری و فناوری، سخنرانان متعددی در استیج‌های گوناگون نمایشگاه حضور داشتند و یک برنامه پرفشار را برای حاضران ایجاد کردند؛ همین مسئله سبب شد تا بسیاری از بازدیدکنندگان نتوانند از تمام بخش‌های این نمایشگاه استفاده کنند.
رسانه‌ها، سکان‌دار اینوتکس سیزدهم
در سیزدهمین نمایشگاه اینوتکس، رسانه‌ها نقش پررنگی را ایفا کردند و حتی بخش‌هایی از این نمایشگاه مانند ایستگاه آینده، توسط رسانه‌ها برگزار شد و در این بخش‌ها، آینده‌پژوهی، نگاه‌های جامعه‌شناسانه و فرهنگ کارآفرینی در زیست‌بوم فناوری کشور مورد توجه قرار گرفت. از آن‌جا که بسیاری از فعالان اقتصاد دیجیتال ایران افرادی فنی هستند، کمتر به مسائل اجتماعی کار خود می‌اندیشند برای همین لزوم برگزاری نشست‌هایی که به موضوعاتی چون انسان‌شناسی، فرهنگ و جامعه‌شناسی می‌پردازند، در این نمایشگاه‌ها همواره حس می‌شود. در ایستگاه آینده اینوتکس امسال، مفهوم جامعه ایرانی و توجه به هویت ایرانی مورد بررسی قرار گرفت و «محمد بهشتی» ایران‌شناس و فرهنگ‌پژوه در پنل «ایران آینده و نقش نوآوران در آن» ایران را سرزمین بحران و بی‌قراری خواند و گفت که مردم ایران در بی‌قراری‌هایشان قرار می‌گیرند و برای دستیابی به سرزمینی آباد نیاز داریم مانند دیگر کشورها ایرانی بودنمان را بپذیریم؛ اگر چین، ژاپن و کره تبدیل به کشورهایی توسعه‌یافته شده‌اند، برای آن است که فرهنگ، هویت و ملیتشان را پذیرفته‌اند.
اگرچه به نظر می‌رسید همزمانی اینوتکس با بیست و هفتمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، بازدیدکنندگان سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی نوآوری و فناوری را کاهش دهد، اما مسئولین کشوری و فعالان اقتصادی بخش خصوصی استقبال کم‌نظیری از این نمایشگاه کردند. هر چند اینوتکس می‌توانست از نظر اجرایی کیفیت بهتری داشته باشد. رسانه‌ها در این چند روز تلاش‌های بسیاری انجام دادند که حاصلش شد بیش از ۱۳۰۰ خبر متنی در اینوتکس ۲۰۲۴ که به‌نوبه خود ارزشمند است. آن هم وقتی هاب رسانه اینوتکس لابه‌لای چادرهای برگزاری نمایشگاه گم شده بود و بسیاری از افرادی که می‌خواستند با خبرنگاران هاب رسانه اینوتکس ارتباط برقرار کنند، در فضای نمایشگاه سردرگم می‌شدند. با این حال، تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای بسیاری در هاب رسانه اینوتکس ۲۰۲۴ امضا شدند و از محصولات تازه‌ای رونمایی شد.
با تمام این تفاسیر، هاب رسانه اینوتکس ۲۰۲۴ میزبان فعالان اقتصادی بسیاری بود که گفت‌وگوهایی را درباره دستاوردها و برنامه‌هایشان ارائه کردند. اینوتکس امسال بخش‌های جانبی متعددی داشت، بخش‌هایی مثل تجربه فناوری، کافه سرمایه، تور پارک، ایستگاه کار و چند بخش دیگر. کمپ شبانه یا اینونایت یکی از بخش‌های جانبی اینوتکس امسال بود که روحیه همدلی را در اکوسیستم نوآوری تقویت می‌کرد.
رویداد اینونایت، برای اولین‌بار در تاریخ اینوتکس برگزار می‌شد و این حس را به بازدیدکنندگان می‌داد که می‌توانند بعد از نمایشگاه در فضایی گرم و صمیمانه با مدیران استارتاپی به گفت‌وگو بپردازند. با وجود تلاش‌هایی که عوامل اینونایت انجام داده بودند، این بخش آن‌چنان که باید دیده نشد و دلیلش را می‌توان سرمای هوای شهر پردیس و فاصله‌‌ای که این شهر با تهران دارد، در نظر گرفت.
در چهار روز برگزاری نمایشگاه نوآوری و فناوری، پنل‌های متعددی برگزار شد و ۴۷۶ نفر روی استیج اینوتکس رفتند. برگزاری رویدادهای جانبی در نمایشگاه اینوتکس امسال نسبت به سال‌های قبل بیشتر بود و حضور مشارکت‌کنندگان خارجی نسبت به سال‌های گذشته بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گرفت. همزمان با نمایشگاه اینوتکس ۲۰۲۴، رویداد مانوین نیز برگزار شد که رویدادی برای جان‌بخشی به زیست‌بوم صنایع خلاق کشور بود.
صنایع فرهنگی و نرم در کشور ما مورد توجه قرار نمی‌گیرند و براساس آماری که منتشر شده، سهم سرمایه‌گذاری روی تمام بخش‌های صنایع خلاق در ایران مساوی با سرمایه‌گذاری روی یک بازی کامپیوتری یا انیمیشن در جهان است. به همین خاطر، ستاد فناوری‌های نرم معاونت علمی اولین رویداد مانوین را در حاشیه اینوتکس امسال برگزار کرد تا توجهات را به این سمت سوق دهد و به توسعه صنایع فرهنگی ایران در زمانه‌ای که محبوب‌ترین شخصیت‌های کارتونی کودکان ما ایرانی نیستند، کمک کند. تلاشی که بعید به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت به سرانجام برسد.
به نظر می‌رسید برگزارکنندگان سیزدهمین نمایشگاه فناوری و نوآوری سعی کرده بودند تا چراغ راهی برای کسب‌وکارهای نوآورانه کشور باشند و قدم‌هایی را هر چند کوچک در تعاملات ایران با سایر کشورها بردارند، اما آیا این اقدامات برای توسعه زیست‌بوم نوآوری و اقتصاد دیجیتال ایران کافی است؟